ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nden (CDC) yapılan açıklamaya göre ABD’de ortalama yaşam süresi 2020 yılında bir buçuk yıl azaldı. Halk sağlığı yetkilileri, bunun, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ABD’de ortalama yaşam süresinde kaydedilen en büyük düşüş olduğunu kaydetti. Siyah ve Latin kökenli Amerikalılar’ın ortalama yaşam süresiyse 2020’de 3 yıl geriledi.
ABD’de 2020’de ortalama yaşam süresindeki ciddi gerileme, büyük oranda Corona virüsü pandemisine bağlı. Yetkililer, yaşam süresindeki gerilemenin yüzde 74’ünden pandeminin sorumlu olduğunu söylüyor. ABD’de 2020’de 3 milyon 300 bin kişi yaşamını yitirdi. Bu rakam, ABD tarihinde şimdiye kadar kaydedilen en fazla yıllık ölüm vakası sayısına işaret ediyor. Corona virüsü enfeksiyonları, bu ölüm vakalarının yaklaşık yüzde 11’inden sorumlu.
Sağlık yetkililerine göre ABD’li siyahların ortalama yaşam süresinde Büyük Buhran yıllarından, yani 1930’lu yılların ortasından bu yana bir yıl içinde hiç bu kadar ciddi düşüş kaydedilmemişti. ABD’deki Latin kökenlilerin ortalama yaşam süresine ilişkin verilerin kaydı, siyahlarınki kadar geriye gitmiyor. Ancak yetkililer, 2020 yılının Latin kökenlilerin ortalama yaşam süresi açısından da en ciddi yıllık düşüşe işaret ettiğini bildiriyor.
ABD’de ortalama yaşam sürelerindeki değişiklikler üzerine araştırmalar yürüten Teksas Üniversitesi sosyoloji profesörü Mark Hayward, kaydedilen ani düşüşü “felaket” olarak niteledi.
Kaydedilen düşüşte Corona virüsü pandemisi dışında başka etkenler de rol oynadı. Özellikle beyaz nüfusta aşırı dozda uyuşturucu kullanımına bağlı ölümler, ortalama yaşam süresini azalttı. Raporun yazarlarından Elizabeth Arias, siyah Amerikalılar’ın yaşam süresinin azalmasında silahlı şiddet ve işlenen cinayetlerdeki artışın küçük ancak önemli bir rol oynadığını kaydetti.
Kaliteli sağlık hizmetlerine erişimden yoksun olmak, kalabalık ortamlarda yaşamak ve pandeminin en kötü döneminde düşük ücretli işlerde çalışmaya devam etmek zorunda kalmak, siyah ve Latin kökenli nüfusun ortalama yaşam süresini olumsuz etkileyen diğer faktörler.
Ortalama yaşam süresi, belirli bir yılda doğan bir bebeğin hayatta kalacağı tahmin edilen ortalama yıl sayısı olarak hesaplanıyor. Bu süre, bir ülkenin sağlığı konusunda fikir edinilmesini sağlayan önemli bir istatistiksel kesit olarak kabul ediliyor. Obezite gibi uzun vadeli eğilimler ya da pandemi ve savaş gibi, yeni doğan bir bebeğin hayatını tehlikeye atmayabilecek geçici tehditler, bir ülkenin genel sağlığını etkileyebiliyor.
ABD’de ortalama yaşam süresi, yıllar boyunca artış eğilimi gösteriyordu. Ancak bu eğilim, 2015 yılından itibaren birkaç yıl boyunca durağan hale geldi. 2019 yılındaysa ABD’de ortalama yaşam süresi 78 yıl 10 ay olarak hesaplandı. CDC, geçen yıl bu sürenin 77 yıl 4 aya indiğini açıkladı.
CDC’nin ABD’de ortalama yaşam süresine ilişkin raporundaki diğer önemli bulgular şöyle:
— Latin kökenli Amerikalılar’ın ortalama yaşam süresi, beyaz ya da siyah Amerikalılar’a kıyasla daha uzun. Ancak bu süre, 2020 yılında en sert düşüşü kaydetti. Ortalama yaşam süresindeki 3 yıllık azalma, CDC’nin 15 yıl önce Latin kökenlilerin ortalama yaşam süresine ilişkin verileri takip etmeye başladığı dönemden bu yana kaydedilen en sert düşüş oldu.
—Siyah Amerikalılar’ın ortalama yaşam süresi yaklaşık 3 yıl azalarak 71 yıl 10 aya geriledi. Bu süre, 2000 yılından bu yana hiç bu kadar düşük olarak kaydedilmemişti.
—ABD’deki beyaz nüfusun ortalama yaşam süresi yaklaşık 14 ay azalarak 77 yıl 7 aya geriledi. Bu süre, beyaz Amerikalılar için 2002 yılından bu yana kaydedilen en düşük yaşam süresi olarak kayda geçti.
—Corona virüsü pandemisinin ortalama yaşam süresi üzerindeki rolü, ırk ve etnik kökene göre farklılık gösterdi. Covid-19, Latin kökenlilerin yaşam süresinin azalmasında yüzde 90, beyazlarda yüzde 68, siyah nüfustaysa yüzde 59 oranında etkili oldu.
—Ortalama yaşam süresi, ABD’li erkekler için yaklaşık 2 yıl, kadınlar içinse 1 yıl azaldı. Bu durum, kadın ve erkeklerin ortalama yaşam süresi arasındaki farkın daha da açılması anlamına geliyor. CDC, erkekler için ortalama yaşam süresini 74 yıl 6 ay, kızlar içinse 80 yıl 2 ay olarak tahmin ediyor.
CDC verilerine göre geçen yıl Corona virüsü enfeksiyonu nedeniyle hayatını kaybedenlerin yüzde 80’inden fazlası, 65 yaş ve üzerindeydi. Bu etken, pandeminin doğumda ortalama yaşam süresinin etkisini azalttı. Genç yetişkinlerin ya da çocukların ölümü, ortalama yaşam süresi istatistiklerini yaşlıların ölümüne kıyasla daha çok etkiliyor.
2020 yılında ortalama yaşam süresinde kaydedilen gerilemenin 1942-1943 yıllarında kaydedilen 3 yıllık düşüşün yarısı kadar olması, 2020’de genç ölümlerinin daha az olmasıyla açıklanıyor. 2020’deki gerilemenin, 1917 ve 1918’de genç nesillerin adeta kıyıma uğradığı Birinci Dünya Savaşı ve İspanyol gribinin hüküm sürdüğü döneme kıyasla da çok daha az olduğu gözleniyor.
Ortalama yaşam süresi, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’ndan sonra uzamaya başladı. Uzmanlar, Corona virüsü pandemisinden sonra da aynı durumun geçerli olacağı görüşünde. Ancak kimilerine göre bu toparlanma yıllar sürebilir.
Kaynak: VOA Associated Press
