Laboratuvar ortamında üretilen et, bir zamanlar bilim kurgu konusu olsa da, bu yıl Amerika’da bazı restoranlarda satışa sunulmaya başlayarak gerçek olabilir.
Laboratuvarda et üreten şirketlerin yöneticileri, dev çelik kazanlarda üretilen etin birkaç ay içinde restoran menülerinde yer almaya başlayabileceği konusunda iyimser. Bu şirketlerden biri, kısa süre önce, ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) onayını aldı. Bazı şirketler, güven gösterisi olarak Arjantinli Francis Mallmann ve İspanyol Jose Andres gibi ünlü şeflerle anlaşma yaparak lüks restoranlarda ürünlerinin kullanılmaya başlanacağının sinyalini verdi.
Ancak laboratuvar ortamında et üreten beş şirketin yöneticileri, Reuters haber ajansına yaptıkları açıklamalarda, nihai amaçları olan ürünlerinin süpermarket raflarında yer alması hedefinin büyük engellerle karşılaştığını kaydetti. Buna göre şirketlerin üretimi arttırması için daha fazla fon alması gerekiyor. Bu fonlar, şirketlerin laboratuvarda ürettiği biftek ve tavuk göğsü gibi ürünlerini daha ucuza satışa çıkarmasına olanak tanıyabilir. Şirketlerin ayrıca laboratuvarda imal edilen eti denemeye bile isteksiz olan bazı tüketicilerin direncini aşması gerekecek.
Canlı hayvanlardan alınan küçük miktardaki hücre numuneleri besin maddeleriyle beslenerek biyoreaktör adı verilen dev çelik kazanlarda büyütülüyor. Daha sonra büyütülen bu canlı hayvan hücrelerinden gerçek et görünümü ve lezzetinde et elde ediliyor.
Şimdiye kadar laboratuvar ortamında imal edilen etin perakende satışına isin veren tek ülke, Singapur oldu. Amerika’nınsa Singapur’un izinden gidecek bir sonraki ülke olması bekleniyor. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) geçen Kasım ayında, merkezi California eyaletinde bulunan UPSIDE Foods adlı firma tarafından imal edilen tavuk göğsünün insan tüketimi için güvenli olduğunu açıkladı.
UPSIDE şimdi de imal ettiği etin 2023 yılında restoran menülerinde yer almasını, 2028 yılına kadar da süpermarket raflarında satışa çıkmasını umuyor.
UPSIDE’in ABD Tarım Bakanlığı bünyesindeki Gıda Güvenliği ve Teftiş Dairesi tarafından denetlenmesi ve ürün etiketlerinde daire onayını alması gerekiyor. Gıda Güvenliği ve Teftiş Dairesi’nden bir sözcü, denetim sürecine ilişkin açıklama talebini yanıtsız bıraktı.
‘Kansız’ mezbaha
Reuters haber ajansı, kısa süre önce UPSIDE firmasının California eyaletinin Emeryville kentindeki tesisini ziyaret etti. Tesisin laboratuvar önlüklü çalışanlarının, dokunmatik ekranların önünde içi su ve besin dolu dev çelik kazanların içindeki süreci takip ettiği gözlendi. UPSIDE CEO’su Uma Valeti’nin “kansız mezbaha” olarak tanımladığı bir odada laboratuvar sürecinde elde edilen et, işlemden geçiriliyor, denetleniyor ve test ediliyor.
Ziyaret sırasında Reuters muhabirlerine UPSIDE’ın imal ettiği tavuk ikram edildi. Muhabirler, pişmiş tavuğun tadının geleneksel olarak üretilen tavuğunkinden farklı olmadığını, daha ince olduğunu, çiğ rengininse ten rengi olduğunu söyledi.
CEO Valeti, Reuters’a, UPSIDE’ın Kasım ayında onay almadan önce dört yıl boyunca FDA ile işbirliği yaptığını söyledi.
Valeti, “Bu, sektör için bir dönüm noktası” dedi.
Merkezi California’da bulunan bir başka firma, GOOD Meat’in de halen değerlendirme sürecinde olan FDA başvurusu bulunuyor. Merkezi Hollanda’da olan Mosa Meat ve İsrailli Believer Meats de FDA ile iletişim halinde olduklarını bildirdi.
FDA, laboratuvar ortamında et üreten firmaların devam eden başvuru süreçlerine ilişkin ayrını vermeyi reddetti, ancak birkaç firmayla konuştuklarını bildirdi.
UPSIDE, Mosa Meat, Believer Meats ve GOOD Meat’in yöneticileri, Reuters’a, denetim kurumu onayının, laboratuvarda imal edilen etin geniş tüketici kitlelerine ulaştırılmasının önündeki ilk engel olduğunu kaydetti.
Şirketlerin karşılaştığı en büyük zorluk, et hücrelerinin beslenmesinde kullanılan besin ürünü karışımını tedarik eden ve yeni oluşturulmaya başlanan zincir. Şirket yöneticileri, büyük miktarda et imalatı için gereken dev biyoreaktörleri tedarik etmenin de zorluklarından bahsetti.
Şimdilik imalat, kısıtlı olarak yapılabiliyor. UPSIDE’in tesisi, yılda 181 ton et imal etme kapasitesine sahip. Et sektörü lobicilik grubu Kuzey Amerika Et Enstitüsü’ne göre Amerika’da geleneksel besicilik yöntemleriyle 2021 yılında yaklaşık 5 milyon ton et ve tavuk üretildi.
GOOD Meat Eş Kurucusu Josh Tetrick, firmaların imalatı arttırmak için gereken fonları sağlayamaması durumunda imalatın geleneksel yöntemlerle üretilen et sektörüyle rekabet edebileceği fiyat seviyesine asla ulaşamayabileceğinin altını çizdi.
Tetrick, “Satmak, çok miktarda satmaktan farklıdır. Şirket olarak biz ve diğer firmalar büyük çaplı altyapıyı kurana kadar imalat, çok küçük çapta kalacak” dedi.
Büyük çapta imalatın önünde engeller var
Firmalar, geleneksel ete alternatif geliştirmeye odaklanan araştırma grubu Good Food Enstitüsü’nün verilerine göre, küresel çapta yaklaşık 2 milyar dolar fon topladı.
Ancak Josh Tetrick, örneğin GOOD Meat’in imalatı geleneksel üretimle rekabet edecek seviyeye çıkarabilmesi amacıyla gereken biyoreaktörler için yüz milyarlarca dolara ihtiyacı olduğunu vurguladı.
Sektöre yatırımlar şimdilik risk sermayesi firmalarıyla JBA, Tyson Foods ve Archer-Daniels-Midland gibi büyük gıda firmaları tarafından yapıldı.
JBS Sözcüsü Nikki Richardson, şirketin laboratuvarda imal edilen ete yaptığı yatırımların “geleneksel, bitki bazlı ve alternatif protein ürünlerinden oluşan çeşitlendirilmiş küresel gıda portfolyosu oluşturma çabalarıyla uyumlu” olduğunu söyledi.
Tyson ve Archer-Daniels-Midland, konuya ilişkin açıklama taleplerini yanıtsız bıraktı.
Alternatif protein ürünlerine odaklanan McKinsey & Company’nin ortaklarından Jordan Bar Am, paranın büyük çoğunluğunun, büyüklüğü ve gelir düzeyi yüksekliği nedeniyle laboratuvarda et üreten firmaların bir numaralı hedefi olan Amerika’ya yönlendirildiğini söylüyor.
Bazı firmalarsa ürünleri denetçi kurum onayı almadan bile Amerika’daki imalatı arttırıyor.
İsrail menşeili Believer Meats, 2024 yılı başında faaliyete geçmesi planlanan bir tesisi Kuzey Carolina eyaletinde inşa etmeyi planlıyor. Şirketin CEO’su Nicole Johnson-Hoffman, bu tesiste yıllık 10 bin ton et imal etmesinin öngörüldüğünü söylüyor. GOOD Meat de California ve Singapur’da yılda yaklaşık 14 bin ton et imal edecek tesisler inşa etmeyi planlıyor.
Henüz insan tüketimine onay vermeyen Avrupa Birliği, İsrail ve diğer ülkeler de laboratuvarda imal edilen etin denetlenmesine ilişkin bir çerçeve oluşturmak için çalışıyor.
‘İğrençlik’ etkeni
Firmalar, tüketicileri cezbetmek için ürünlerinin çevre dostu ve geleneksel hayvancılığa kıyasla daha etik olduğunu öne çıkarmayı planlıyor. Amaç, bazı tüketicilerin laboratuvarda elde edilen et ürünlerinden tiksinti duymasının önüne geçmek.
Şirketler, et tüketiminden etik gerekçelerle kaçınan tüketicilere, ürünlerinin hayvan kesimi içermemesi özelliğiyle yaklaşmayı planlıyor. Şirket yöneticileri, hücre toplama aşamasında hayvanlara zarar gelmediğinin altını çiziyor.
Öne çıkarılan bir başka özellik de meralar yerine çelik kazanlarda et imal etmenin, hayvancılığın çevreye verdiği zararı azaltacağıyla ilgili. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Dairesi’ne (FAO) göre sera etkisi yapan gaz emisyonunun yüzde 14,5’inden hayvan yemi üretimi, orman katliamı, hayvan gübresi ve enterik fermantasyon (hayvanların geviş getirmesi) sorumlu.
Bitki bazlı et firmaları da tüketicilere etik ve çevresel iddialarıyla yaklaşmaya çalışıyor. Ancak bu sektörün et piyasasındaki payı sadece yüzde 1,4.
Ancak Josh Tetrick’e göre laboratuvarda et imal eden firmaların avantajı, ürünlerinin gerçek et olması.
Tetrick, “Öğrendiğimiz en büyük gerçek, insanların eti gerçekten çok sevdiği. İnsanlar yedikleri et miktarını azaltmayacak” dedi.
Ancak insanların beslenme alışkanlıklarını araştıran sağlık psikoloğu California Üniversitesi uzmanı Janet Tomiyama, bazı kişilerin laboratuvarda imal edilen et fikrinden tiksindiğini söylüyor.
Bilim dergisi Çevre Psikolojisi’nde 2022’de yayınlanan bir araştırma, et yiyenlerin yüzde 35’inin, vejetaryenlerinse yüzde 55’inin bu tür ürünlerden tiksineceğini ortaya koyuyor.
Tomiyama, bazı tüketicilerin laboratuvar etinin “doğal olmadığını” düşüneceğini ve hiç denemeden bu ürünlere karşı olumsuz bir tepki vereceğini söylüyor.
Şirketinin ürünleri Singapur’daki restoranlarda satılan Tetrick, tedirgin tüketicileri cezbetmek için firmaların ürünlerini nasıl imal ettiğini açıklıkla ortaya koyması ve bu ürünleri tüketmenin güvenilir olduğunun altını çizmesi gerektiğini kaydediyor.
UPSIDE ve GOOD Meat, onay aldıktan sonra ürünlerini lüks restoranlarda satışa sunarak Amerikalı tüketicilerin damak tadına hitap etmeyi planlıyor. Tüketicilerin ürünlerin yüksek fiyatına tolerans göstermesi ve firmaların tüketiciler üzerinde iyi bir ilk izlenim bırakması amaçlanıyor.
UPSIDE, önümüzdeki 3 ila 5 yılda ürünlerini süpermarketlerde satışa sunmayı umuyor.
Amerika’daki büyük süpermarket zincirleri, Reuters’ın konuya ilişkin yorum taleplerini karşılıksız bıraktı.
Küresel gıda güvenliğiyle ilgili gönüllü çalışmalarıyla tanınan ünlü İspanyol şef Jose Andres, Reuters’a, çevresel faydaları nedeniyle bu tür et ürünlerini satmak istediğini söyledi.
Andres, “Etrafımızda olanları görebiliyoruz, her ülkede gezegenimizin krizde olduğunu fark edebiliyoruz” dedi.
Arjantinli şef Mallmann da Reuters’a çevresel kaygıların kendisini etkilediğini ve bu ürünleri gastronomik açıdan cazip olarak tanıtması ve bilimsellikten yalıtması için şeflere görev düştüğünü belirtiyor.
Kaynak: Reuters / VOA
